Twierdza Kostrzyn jest nie tylko imponującym przykładem architektury obronnej, ale także symbolicznego znaczenia historycznego.
Znana również pod niemiecką nazwą Festung Küstrin, ta monumentalna budowla obejmuje zespół fortyfikacji, które były wznoszone i użytkowane przez kilka stuleci,, od XV wieku aż do XX wieku, umiejscowione w Kostrzynie nad Odrą oraz jego najbliższych okolicach.
Historia twierdzy
Początkowe fortyfikacje w Kostrzynie obejmowały zamek, którego budowa sięga XV wieku. W drugiej połowie XVI wieku, gdy miasto było stolicą Nowej Marchii, wzniesiono nowoczesne fortyfikacje bastionowe, które zaprojektowane zostały w stylu włoskim. Niektóre z tych struktur zachowały się do dni dzisiejszych.
W ciągu kolejnych stuleci, twierdza nieustannie zyskiwała nowe elementy w ramach rozbudowy. W okresie od 24 czerwca do 17 lipca 1808 roku miała miejsce sytuacja, w której redemptorysta Klemens Maria Hofbauer był więziony na terenie twierdzy.
W latach osiemdziesiątych XIX wieku Kostrzyn przekształcił się w silną twierdzę fortową. Wokół miasta stworzono pierścień czterech fortów:
- Fort Czarnów,
- Fort Gorgast,
- Fort Sarbinowo,
- Fort Żabice.
Obiekty te zachowały się w różnym stanie do współczesności.
W kontekście II wojny światowej, twierdza Kostrzyn miała kluczowe znaczenie dla III Rzeszy, ponieważ blokowała drogę Armii Czerwonej do Berlina. W związku z tym podjęto decyzję o jej obronie za wszelką cenę. Forty zostały dostosowane do współczesnego pola walki, a miasto przygotowano na długotrwałą obronę, wprowadzając wzmocniony system obrony z trzema pasami transzei oraz rowem przeciwczołgowym i 14 schronami bojowymi.
Pierwszy atak na twierdzę zrealizowały wojska 1 Korpusu Zmechanizowanego pod dowództwem gen. Siemiona Kriwoszeina. Zajęcie miasta z marszu nie powiodło się, co doprowadziło do intensywnych walk, w które zaangażowały się 5 Armia Uderzeniowa oraz 8 Gwardyjska Armia. Ostatecznie twierdza oraz miasto zostały zdobyte 12 marca 1945 roku, lecz w wyniku starć około 90% budynków uległo poważnym zniszczeniom, w tym znacząca część bastionowych umocnień.
Obecnie teren twierdzy jest podzielony granicą polsko-niemiecką, przy czym większość historycznych obiektów znajduje się po stronie polskiej. Wykorzystanie turystyczne obejmuje jedynie Fort Gorgast w Niemczech oraz Bastion Filip, Brama Chyżańska oraz Brama Berlińska, które są elementami składowymi miasta-twierdzy po polskiej stronie. Zachowane fragmenty budynków twierdzy poddawane są obecnie procesowi restauracji.
Przypisy
- Porter-Szűcs 2021 r., s. 311.
- Dolata i Jurga 1977 r., s. 223.
- Dolata i Jurga 1977 r., s. 222, 223.
Oceń: Twierdza Kostrzyn